Terapia manualna - masaż tkanek głębokich

Terapia Manualna tkanek miękkich – masaż tkanek głębokich

W masażu tkanek głębokich zarówno filozofia pracy, jak i techniki, oparte są na rozluźnianiu mięśniowo-powięziowym, terapii punktów spustowych oraz w dużej mierze na elementach strukturalnej pracy z ciałem. Istotą terapii jest poprawa funkcji narządu ruchu pojmowanego jako całość, nie zaś działanie miejscowe, mające na celu likwidowanie istniejących objawów, rozgrzanie tkanek, czy poprawę ich ukrwienia.

Techniki wykorzystywane w masażu tkanek głębokich są bezpieczne dla pacjenta, a każda z nich musi być stosowana świadomie i w sposób celowy, po dokonaniu oceny funkcjonalnej pacjenta i w odpowiedzi na informacje zwrotne płynące z jego ciała. Wskazaniami do wykonywania tej formy masażu są wszelkie schorzenia narządu ruchu, którym towarzyszą zmiany funkcjonalne w obrębie układu mięśniowo-powięziowego: restrykcje tkankowe, mięśniowo-powięziowe punkty spustowe, stany pourazowe i pooperacyjne, schorzenia o charakterze przeciążeniowym czy uciskowym.

Zmiana trybu pracy oraz sposobu spędzania czasu wolnego na mniej mobilny, nieprawidłowa dieta (zbyt duża podaż składników odżywczych, przy ich małej różnorodności) oraz występujący powszechnie stres cywilizacyjny są przyczyną występowania chorób narządu ruchu, które to zjawisko przyjmuje już rozmiar epidemii.

leczenie będzie najbardziej efektywne na początku rozwoju choroby, czyli w okresie występowania zmian czynnościowych – wówczas możliwe jest powstrzymanie rozwoju choroby, co osiąga się poprzez: zniesienie restrykcji w obrębie tkanek (głównie miękkich), przywrócenie normalnych stosunków anatomicznych (np. długości mięśni antagonistycznych), modelowanie postawy (np. zniesienie protrakcji głowy, czy uniesienia barków) odbudowę prawidłowych wzorców ruchowych

terapia manualna jest wysoce skuteczna w leczeniu schorzeń narządu ruchu o charakterze czynnościowym, czyli jak zaznaczono wcześniej przeważającej liczby chorób narządu ruchu w ogóle.

Terapia manualna jest kojarzona przede wszystkim z leczeniem zaburzeń czynnościowych stawów głównie poprzez wykonywane manipulacji. Techniki te polegają na gwałtownym przekroczeniu fizjologicznego zakresu ruchu w stawie, przy wykorzystaniu dużej szybkości, lecz z niewielką amplitudą. Przy wykonywaniu manipulacji słyszalny jest charakterystyczny „trzask”, który w obiegowej opinii łączony jest z „odblokowaniem”, czyli przywróceniem właściwych stosunków anatomicznych w stawie.

Doniedawna techniki stawowe dominowały w terapii manualnej. Miało to swój wyraz w programach szkoleniowych, kierowanych do terapeutów manualnych, w których jedynie 10-15% czasu zajęć poświęcano na ból mięśniowy i jego leczenie. Tendencja ta ulega obecnie odwróceniu, w związku z wynikami badań wskazujących, że zaburzenia czynnościowe stawów powstają zwykle wtórnie w stosunku do nieprawidłowości w obrębie tkanek miękkich – głównie mięśni.

Z tego powodu coraz więcej szkoleń z zakresu terapii manualnej dedykowanych jest wyłącznie leczeniu bólu mięśniowego oraz innych tkanek miękkich. Gałąź terapii manualnej poświęcona leczeniu tkanek miękkich określana jest jako „miękka” (soft), w odróżnieniu od terapii manualnej „stawowej” („twardej”, hard).
Masaż tkanek głębokich

Masaż tkanek głębokich – zwany także masażem głębokim, bądź głębokim masażem łącznotkankowym jest współczesną formą masażu, mającą na celu zniesienie napięć w obrębie mięśni i zintegrowanej z nimi powięzi. Celem tej formy pracy z tkankami miękkimi jest terapia zaburzeń w układzie mięśniowo-powięziowym, polegająca na umiejętnym rozluźnianiu tkanek pacjenta, poprawie ich przesuwalności względem siebie oraz znoszeniu istniejących restrykcji w jak najskuteczniejszy i najbardziej ergonomiczny sposób.
Każda z użytych technik jest stosowana świadomie i w sposób celowy – po dokonaniu oceny funkcjonalnej pacjenta i w odpowiedzi na sprzężenie zwrotne płynące z jego ciała.

Masaż tkanek głębokich nie jest jednorodną metodą terapii – niektórzy autorzy uważają wręcz, że jest to raczej filozofia leczenia i opieki nad pacjentem, niż zbiór poszczególnych technik. Filozofia ta zakłada głębokie wsłuchiwanie się w pacjenta, postrzeganie go w sposób całościowy (w odróżnieniu od widzenia samej tylko „choroby”), bardzo wnikliwe badanie podmiotowe, dokładną ocenę funkcjonalną i palpacyjną, a także niezwykle świadome wykonywanie poszczególnych technik i systematyczną ewaluację uzyskanych rezultatów.

Warto ponadto nadmienić, że techniki wykorzystywane w masażu tkanek głębokich są bardzo bezpieczne dla pacjenta, a on sam nie jest tylko biernym odbiorcą ordynowanego leczenia, ale aktywnie uczestniczy w terapii, poprzez wykonywanie odpowiednich ruchów i czynności, zwiększając tym samym rozluźnienie tkanek. Fakt czynnego udziału pacjenta w terapii stanowi istotną różnicę – w porównaniu do masażu klasycznego, gdzie głównym zadaniem pacjenta jest jedynie przyjęcie odpowiedniej pozycji i maksymalne rozluźnienie.

Wskazania

Wskazaniami do wykonywania tej formy masażu są wszelkie schorzenia narządu ruchu, którym towarzyszą zmiany funkcjonalne w obrębie układu mięśniowo-powięziowego – ograniczenia przesuwalności tkanek względem siebie, „sklejenia” powięzi, mięśniowo-powięziowe punkty spustowe.

Może on być z powodzeniem wykorzystywany w chorobie zwyrodnieniowej stawów, stanach pourazowych i pooperacyjnych w obrębie narządu ruchu, fibromialgii, wielu schorzeniach o charakterze przeciążeniowym (np. łokieć tenisisty, łokieć golfisty), schorzeniach z dużymi ograniczeniami ruchomości (zespół zamrożonego barku), czy schorzeniach o charakterze uciskowym (zespół górnego otworu klatki piersiowej, zespół ciasnoty przedziału przedniego, rwa kulszowa gruszkowata)

Ocena funkcjonalna pacjenta

W masażu tkanek głębokich najważniejsza jest umiejętność lokalizowania napięć i restrykcji w systemie mięśniowo-powięziowym oraz umiejętność podjęcia decyzji, które obszary należy poddać w danym momencie terapii, aby osiągnąć jak najlepsze rezultaty.

Nieodłącznym elementem masażu tkanek głębokich jest ocena funkcjonalna pacjenta, ocena układu
mięśniowo-powięziowego, a następnie zastosowanie odpowiedniej terapii.

Pierwszym elementem jest obserwacja tkanek, następnie ich palpacja a potem zastosowanie technik, których siłę, kierunek oraz czas wykonywania wyznacza informacja zwrotna płynąca z ciała pacjenta. W masażu tkanek głębokich terapeuta analizuje postawę ciała pacjenta, sposób jego poruszania się, nawyki ruchowe oraz styl życia, próbując dociec jakie mogą być czynniki sprawcze oraz podtrzymujące zgłaszane dolegliwości.

Następnie dokonuje on oceny zaburzeń w układzie mięśniowo-powięziowym (postawa z wysuniętą głową w przód, zaokrąglone plecy, asymetria ustawienia barków, wzmożone napięcie mięśni przedramienia, skrócenie powięzi na przedniej stronie klatki piersiowej, itp.) i dopiero po tym przechodzi do terapii.

Pacjent nie jest traktowany jako osoba, u której występuje tylko miejscowe zaburzenie, które należy leczyć jako jedyne (np. zespół łokcia tenisisty), lecz zawsze jako osoba, u której występuje cały szereg zaburzeń wymagających „rozwiązania” w trakcie terapii.

Układ ruchu traktowany jest jako funkcjonalna całość, a miejsce aktualnie występującego zaburzenia (w tym wypadku nadkłykieć boczny) jako najsłabszy punkt, w którym doszło do załamania się możliwości kompensacyjnych organizmu.

Ponadto atutem masażu tkanek głębokich jest możliwość działania pośredniego, które oznacza objęcie zabiegiem tkanek powiązanych funkcjonalnie bądź strukturalnie z „właściwym” obszarem bólu. Dla przykładu – u osoby ze wspomnianym zespołem łokcia tenisisty wielu terapeutów w pierwszym momencie pomyśli o wykonaniu technik oddziaływujących bezpośrednio na przyczepy mięśni prostowników nadgarstka w okolicy nadkłykcia bocznego kości ramiennej.

Oczywiście działanie takie w niektórych przypadkach przyniesie natychmiastową ulgę, jednak w niektórych może nasilić dolegliwości. Może także zagłuszyć objawy będące wskazówką z jakimi tkankami przeciążona okolica wchodzi w interakcje.

Przy dużym natężeniu dolegliwości bólowych warto rozpocząć pracę mającą na celu usunięcie napięć i restrykcji w wyższych obszarach (ramię, bark, odcinek szyjny kręgosłupa) i dopiero po tym przejść do bezpośredniej pracy z tkankami przyczepiającymi się do nadkłykcia bocznego kości ramiennej. Usunięcie zaburzeń pośrednio powiązanych z daną dolegliwością zwiększa skuteczność terapii oraz przedłuża efekty jej działania.

Narzędzia terapeutyczne

Jedną z charakterystycznych cech masażu tkanek głębokich jest wykorzystywanie jako narzędzi terapeutycznych różnych powierzchni kończyny górnej terapeuty: wyrostka łokciowego, powierzchni przedramienia, ręki uformowanej w pięść, stawów międzypaliczkowych bliższych palców rąk

Skuteczność podjętego leczenia nie zawiera się  w jak największej ilości stosowanych technik. Można posługiwać się bowiem zaledwie kilkunastoma z nich i osiągać bardzo dobre rezultaty. W masażu głębokim najważniejsza jest umiejętność całościowego spojrzenia na ciało ludzkie, zdolność dostrzeżenia i uświadomienia sobie powiązań pomiędzy poszczególnymi elementami funkcjonalnymi (składowymi) narządu ruchu oraz najważniejsze – umiejętność „wsłuchiwania się” w ciało pacjenta

Podsumowanie

Aby terapia była skuteczna, powinna być nakierowana na: 1. rozpoznanie zaburzeń w obrębie układu mięśniowo-powięziowego i 2. przyczyn ich powstawania. Powinna być indywidualnie dobierana do każdego przypadku klinicznego. Terapeuta nie może wykonywać masażu według ogólnie przyjętego schematu. Jego zadaniem jest lokalizowanie napiętych tkanek, które na danej sesji terapeutycznej ulegną rozluźnieniu w największym stopniu. Każdy zabieg musi być dostosowany do danego zaburzenia – i u tej samej osoby będzie on wyglądał inaczej na każdej sesji.

Techniki terapeutyczne w masażu tkanek głębokich są jednym z istotniejszych elementów odróżniających tę formę masażu od innych. Należy jednak pamiętać, że odgrywają one drugoplanową rolę obok takich elementów, jak: ocena funkcjonalna i palpacyjna pacjenta oraz właściwe ich zastosowanie w klinicznie istotnym dysfunkcyjnym obszarze. Ważniejsze od tego, czy technika jest wykonana przedramieniem, czy dłonią, jest rozpoznanie zaburzeń w układzie mięśniowo-powięziowym oraz sposób odkształcania tkanek.

Istotą terapii jest poprawa funkcji narządu ruchu pojmowanego jako całość, a nie tylko działanie miejscowe, mające na celu likwidowanie istniejących (widocznych) objawów, rozgrzanie tkanek, czy poprawę ich ukrwienia.

Masaż tkanek głębokich musi być wykonywany bardzo powoli, aby tkanki mogły odpowiednio zareagować i ulec odkształceniu, oraz aby możliwe stało się uchwycenie informacji zwrotnych płynących z ciała pacjenta i podążanie za nimi.
Tekst skrócony

Autorzy Tekstu: Marcin Wytrążek, Małgorzata Chochowska , Jerzy T. Marcinkowski

Cały artykuł można przeczytać tu: https://www.phie.pl/pdf/phe-2013/phe-2013-3-428.pdf

powrót ››